Çekte muhatap bankanın hukuki sorumluluğu
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2021
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
İstanbul Ticaret Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
ÖZET Bir kambiyo senedi olarak çek, ticari hayatta kullanılan yaygın bir ödeme aracıdır. Ülkemizde de kullanılması teşvik edilen çekin, yaygın bir ödeme aracı olabilmesi için, çeke olan güveninin de sağlanması gerekmiş ve bu nedenle Türk Ticaret Kanunu’nda yer alan düzenlemeler yanında 5941 Sayılı Çek Kanunu ile de muhatap bankaya bir takım sorumluluklar yüklenmiştir. Hukukumuzda çekte muhatap sadece banka olacağından (ödeme yeri Türkiye olan çeklerde) ve çek defteri basma yetkisi de sadece bankalarda olduğundan, bankaların bu yetkiyi keyfi olarak kullanmasının önlenmesi, müşterilerine çek defteri verirken daha özenli ve dikkatli davranması, çek hamillerinin korunması ve çekle ödemede güvenliğin sağlanması amacıyla muhatap bankanın hukuka aykırı davranışları yasal düzenlemeler ile yaptırıma bağlanmıştır. Kanun koyucu Türkiye’de ödenecek çeklerde muhatabın ancak bir banka olabileceğini belirtmiş ve fakat muhatabın hiçbir şekilde senedin asıl borçlusu olmasını, kambiyo ilişkisi içinde yer almasını istememiştir. Bu nedenle de TTK m. 784/1’de çekte muhatabın kabulü yasaklanmıştır. Kabul yasağına paralel olarak, çekte muhatabın aval vermesi, muhataba ciro veya muhatabın cirosu gibi, muhatabı senet borçlusu hâline getirecek işlemler de yasaklanmıştır. Dolayısı ile muhatabın sorumluluğu kambiyo hukuku ilkelerine göre değil, borçlar hukuku hükümlerine göre belirlenir. Muhatabın düzenleyene karşı sorumluluğu çek anlaşmasına dayanırken, düzenleyen dışındaki kişiler ile aralarında sözleşmesel bir ilişki olmaması sebebi ile, sorumluluğu kural olarak haksız fiil hükümlerine göre olacaktır. Muhatabın bazı hukuka aykırı davranışları kanunda özel olarak düzenlendiğinden, bu hukuka aykırı davranışlarından ise muhatap kanunda çizilen sınırlar kapsamında sorumlu olacaktır. Anahtar Kelimeler: Çek, Muhatap Banka, İbraz, Sorumluluk SUMMARY As a bills of exchange, check is a common payment instrument used in commercial life. In order for the check, which is encouraged to be used in our country, to become a common payment tool, it was necessary to ensure the trust in the check. For this reason, in addition to the regulations in the Turkish Commercial Code, a number of responsibilities have been assigned to the addressee bank with the Check Law No. 5941 According to Turkish Law, only the bank is the addressee of the check (for checks whose place of payment is in Turkey) and the authority to print check books is only in the banks. In order to prevent banks from using this authority arbitrarily, to be more attentive and careful when giving checkbooks to their customers, to protect check holders and to ensure security in check payment, the unlawful behavior of the counterpart bank has been sanctioned by legal regulations. The legislator stated that the addressee could only be a bank for checks to be paid in Turkey, but did not want the addressee to be the principal debtor of the bill and to be in the foreign exchange relationship. Therefore, TCC Art. In 784/1, the acceptance of the addressee in the check is prohibited. Parallel to the prohibition of acceptance, transactions that would make the counterparty debtor of the bill, such as the draft of the addressee on the check, the endorsement of the addressee, or the turnover of the addressee, are also prohibited. Therefore, the responsibility of the addressee is determined according to the provisions of the law of obligations, not according to the principles of foreign exchange law. While the responsibility of the addressee to the issuer is based on the check agreement, since there is no contractual relationship between them and the persons other than the organizer, the responsibility will as a rule be in accordance with the tort provisions. Since some of the unlawful acts of the addressee are specifically regulated by the law, the addressee will be responsible for these illegal acts within the limits set in the law. Keywords : Cheque, The Drawee Bank, Submission, Responsibility İÇİNDEKİLER ÖZET. iii SUMMARY . iv İÇİNDEKİLER . v KISALTMALAR . x GİRİŞ . 1 BİRİNCİ BÖLÜM ÇEK VE ÇEKİN UNSURLARI 1. ÇEK KAVRAMI . 4 2. ÇEKİN HUKUKİ NİTELİĞİ. 5 2. 1. Çekin Havale Niteliği. 5 2. 2. Çekin Kıymetli Evrak Niteliği . 6 2. 3. Çekin Kambiyo Senedi Niteliği . 7 2. 4. Kanunen Emre Yazılı Senet Niteliği. 7 2. 5. Çekin Ödeme Aracı Niteliği. 8 3. ÇEKİN UNSURLARI . 9 3. 1. Çekin Zorunlu Unsurları . 9 3. 1. Çekin Zorunlu Unsurları . 10 3. 1. 1. Çek Kelimesi. 10 3. 1. 2. Belirli Bir Bedelin Kayıtsız ve Şartsız Havalesi . 11 3. 1. 3. Muhatabın Ticaret Unvanı . 12 3. 1. 4. Düzenleme Tarihi. 13 3. 1. 5. Düzenleyenin İmzası. 16 3. 1. 6. Muhatap Banka Tarafından Verilen Seri Numarası. 17 3. 1. 7. Karekod. 18 3. 2. Çekte Alternatifli Unsurlar. 21 3. 2. 1. Düzenleme (Keşide) Yeri. 21 3. 2. 2. Ödeme Yeri . 22 3. 3. Çek Kanunu’nda Öngörülen Yardımcı Unsurlar . 23 4. ÇEKE YAZILABİLECEK İHTİYARİ UNSURLAR . 26 4. 1. Kanunda Öngörülen İhtiyari Unsurlar. 26 4. 1. 1. Lehtara İlişkin Kayıtlar . 26 4. 1. 2. Ödemeye İlişkin Kayıtlar. 27 4. 1. 2. 1. Adres ve İkametgah Kaydı. 27 4. 1. 2. 2. Aynen Ödeme Kaydı. 28 4. 1. 2. 3. Hesaben Ödeme Kaydı. 28 4. 1. 2. 4. Çizgili Çeke İlişkin Kayıtlar. 28 4. 1. 3. Ödememe Hâline İlişkin Kayıtlar . 29 4. 1. 3. 1. Protestodan Muafiyet Kaydı. 29 4. 1. 3. 2. Sorumsuzluk Kaydı ve Ciro Yasağı . 29 4. 1. 3. 3. Aval Kaydı . 30 4. 2. Kanunda Öngörülmeyen İhtiyari Kayıtlar. 32 4. 2. 1. Yetki Kaydı . 32 4. 2. 2. Provizyon ve İhbar Kaydı . 33 4. 2. 3. Teminat Kaydı. 33 4. 2. 4. Teyit ve Vize Kaydı . 34 4. 2. 5. Tahkim Kaydı. 35 5. ÇEKE KONULAMAYACAK KAYITLAR . 35 5. 1. Kabul Kaydı . 35 5. 2. Vade Kaydı. 35 5. 3. Faiz Kaydı . 36 5. 4. Düzenleyenin Sorumsuzluk Kaydı. 36 6. ÇEKİN GEÇERLİLİĞİNİ ETKİLEYEN YASAK KAYITLAR. 36 İKİNCİ BÖLÜM MUHATAP BANKA VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 1. ÇEKTE MUHATAP OLMA EHLİYETİ. 37 2. KARŞILIK. 39 3. MUHATAP BANKANIN KAMBİYO TAAHHÜDÜNDE BULUNAMAMASI. 42 4. ÇEK ANLAŞMASI . 44 5. ÇEK ANLAŞMASINDA MUHATAP BANKANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ . 47 5. 1. Çek Hesabı Açılırken Muhatap Bankanın Özen ve Araştırma Yükümlülüğü . 47 5. 2. Çek Hesabı Açmak İsteyen Kişiden Gerekli Belgeleri İsteme, Kontrol Etme ve Saklama Yükümlülüğü. 52 5. 3. Hesap Sahibinin İmzasını Alma, Beyanname Alma ve Bilgileri Sisteme Kaydetme Yükümlülüğü . 53 5. 4. Çek Defterinin Türüne ve Basılmasına Yönelik Yükümlülükler. 55 5. 5. Muhatap Bankanın Bildirim Yükümlülüğü. 57 6. ÇEKİN ÖDEME İÇİN İBRAZINDA MUHATAP BANKANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ. 58 6. 1. Ödeme İçin İbraz. 58 6. 2. Ödeme İçin İbraz Yapabilecek Kişiler. 60 6. 2. 1. Nama Yazılı Çeklerde . 60 6. 2. 2. Emre Yazılı Çeklerde. 60 6. 2. 3. Hamiline Yazılı Çeklerde. 61 6. 3. Çekin İbrazında Muhatap Bankanın Araştırma Yükümlülüğü. 61 6. 3. 1. İbraz Edilen Çekin Geçerli Olup Olmadığı. 61 6. 3. 2. Çeki İbraz Edenin Yetkili Hamil Olup Olmadığı. 62 6. 3. 3. İbrazın Süresinde Yapılıp Yapılmadığı. 64 6. 3. 4. Çekin Sahte veya Tahrif Edilmiş Olup Olmadığı . 69 6. 3. 4. 1. Sahte Çek. 69 6. 3. 4. 1. 1. İmzada Sahtecilik. 70 6. 3. 4. 1. 2. Beyanda Sahtecilik. 71 6. 3. 4. 1. 3. Açık Çek. 72 6. 3. 4. 2. Tahrif Edilmiş Çek . 74 6. 3. 4. 2. 1. İsimlerde Tahrifat. 74 6. 3. 4. 2. 2. Bedelde Tahrifat. 75 6. 3. 4. 2. 3. Düzenleme Tarihi ve Düzenleme Yerinde Tahrifat . 75 6. 3. 5. Çekle İlgili Mahkeme Kararı Olup Olmadığı . 76 6. 3. 6. Düzenleyenin Çekten Cayma Beyanı Olup Olmadığı. 78 7. MUHATABIN ÖDEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ . 79 7. 1. Karşılığın Tamamen veya Kısmen Olması Durumunda . 80 7. 2. Karşılığın Tamamen veya Kısmen Olmaması Durumunda . 82 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MUHATAP BANKANIN HUKUKİ SORUMLULUĞU 1. SORUMLULUĞUN HUKUKİ DAYANAĞI. 89 1. 1. Düzenleyene Karşı Sorumluluğu . 89 1. 2. Hamile Karşı Sorumluluğu . 90 2. BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İHLALİNDE MUHATAP BANKANIN SORUMLULUĞU. 91 3. ÇEK HESABI AÇILMASI VE ÇEK DEFTERİ VERME AŞAMASINDA DOĞAN SORUMLULUK HÂLLERİ. 93 3. 1. Sorumluluğun Dayanağı. 93 3. 2. Muhatap Bankanın Özen Ölçüsü. 94 3. 3. Sorumluluğun Hukuki Niteliği. 95 4. MUHATAP BANKANIN İBRAZ VE ÖDEME AŞAMASINDAKİ SORUMLULUĞU. 98 4. 1. Çekten Cayma Hâlinde Sorumluluk. 102 4. 2. Sahte ve Tahrif Edilmiş Çeklerde Sorumluluk . 103 5. ÖZEL ÇEK TÜRLERİNDE MUHATAP BANKANIN SORUMLULUĞU. 111 5. 1. Çizgili Çeklerde Sorumluluk. 111 5. 2. Mahsup Çeklerinde Sorumluluk . 114 5. 3. Teyitli Çeklerde Sorumluluk. 117 5. 4. Garantili Çeklerde Sorumluluk . 122 6. KARŞILIKSIZ ÇEKLERDE MUHATAP BANKANIN SORUMLULUĞU. 127 7. KARŞILIĞIN DEVRİ HÂLİNDE MUHATAP BANKANIN SORUMLULUĞU 130 7. 1. Karşılığın Devri. 130 7. 2. Karşılığın Devri Hâlinde Muhatap Bankanın Sorumluluğu. 133 8. ÇEKİN ZİYAI VE İPTALİNDE MUHATAP BANKANIN SORUMLULUĞU. 134 8. 1. Çekin Ziyaı. 134 8. 2. Çekin Ziyaı ve İptalinde Muhatap Bankanın Sorumluluğu. 135 SONUÇ. 136 KAYNAKÇA . 141
Açıklama
Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Ticaret Üniversitesi -- Kaynakça var.
