XV. yüzyıl Osmanlı yapıları mimarisinde çini kullanımının analizi ve günümüz çağdaş yapılarında olası kullanımlarının araştırılması
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2021
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
İstanbul Ticaret Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
ÖZET Çini Sanatı, tarihsel süreç içinde mimari yapıların önemli bir bezeme unsuru olmuştur. Çini’nin Türkler tarafından Orta Asya’dan Anadolu’ya getirilmesi, geliştirilmesi ve tarih içerisinde aktarımı da mimari yapılar üzerindeki uygulamalarla sağlandığı bilinmektedir. Yapılan çalışmalarda görülen ‘’Mimari ile bağlantılı gelişim gösteren bu sanat’’ tanımı çini sanatı ile mimari arasındaki bağın güçlü bir göstergesi konumundadır. Bu noktada dönemin siyasi ve ekonomik koşullarının değiştiği XV. yüzyıl; Osmanlı’da Fetret devrinin bittiği, Edirne ve İstanbul’un kazanıldığı ve buna koşut olarak da imar faaliyetlerinin yoğun olduğu bir dönemdir. Yapılarda zengin çini kullanımlarının görülmesinin yanı sıra bu dönem; kendinden önceki tekniklerin kullanıldığı, kısıtlı imkanlar içinde geliştirildiği ve Osmanlı’nın klasik döneminin hazırlayıcısı olarak değerlendirilmektedir. Çalışmada, öncelikle literatür kaynaklı Osmanlı mimarisinin erken dönemi ve bu dönemin mimari yapılarında görülen çini teknikleri aktarılmıştır. Bu bilgiler ışığında, Osmanlı döneminin XV. yüzyıl ara kesitinde inşa edilen Bursa, Edirne ve İstanbul’da bulunan toplam on beş yapıdaki çini kullanımları, yapılan literatür taraması ve alan çalışması doğrultusunda analiz edilmiştir. Çini kullanımlarının geçirdiği bu evreler ışığında, günümüz yapılarında çini kullanımı açısından kaynak oluşturulması hedeflenen çalışmada, dönemin eserlerinde görülen beş farklı çini tekniğinin kullanım alanları; iç mekân- dış mekân ayrımı ile birlikte yapıdaki üç farklı yüzey (duvar, tavan, zemin) üzerindeki uygulamalardan hareketle incelenmiştir. Ayrıca ‘’Kendi kültürünün sanatına sahip çıkmanın ilk yolu onu idrak edip, ona inanmaktan geçer’’ bakış açısıyla hazırlanan çalışmanın bir diğer amacı kültürel varlıklarımızın geleceğe taşınmasını sağlayan korumacılık anlayışının önemine dikkat çekmektir. Çalışmanın özgün bölümünde ise, kendi çağının bilinci bir bakış açısıyla, geleneksel ve çağdaşı dengelemiş dört yapı örneği üzerindeki çini uygulamaları ile M2 metro hattı istasyonları arasında bulunan çini panoların kullanımları incelenmiştir. Geleneksel sanatlardan olan çini sanatının günümüz çağdaş mimari yapılardaki farklı kullanımları, yapıya olan katkıları üzerinden değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Çini, Çini teknikleri, Çağdaş mimaride çini kullanımı, Osmanlı mimarisi, XV. yy. ABSTRACT The Tile Art has become a significant decoration factor for the architectural structures within the historical process. It is known that tiles were brought by Turks from the Central Asia to Anatolia, developed and transferred throughout history thanks to the applications on architectural structures. The definition “this art developed in a way associated with architecture” as found during the research is a strong indication for the link between the tile art and architecture. The 15th century, when the political and economic conditions started to change, is the period during which the Ottoman Interregnum was over, the cities of Edirne and Constantinople were conquered, and the public improvements started to get intensive in parallel therewith. This study first describes the early period of the Ottoman architecture based on the literature, and the tile techniques seen in the architectural structures of this period. In the light of this information, an analysis was carried out on the use of tiles in fifteen buildings in total located in Bursa, Edirne and Istanbul constructed during the 15th century Ottoman period in line with a literature review and a field survey. In this study intended to offer a reference concerning the use of tiles in modern buildings in the light of these phases of the use of tiles, the use of areas for the five different tile techniques seen in the buildings of this period considering the applications on the three different surfaces (wall, ceiling, floor) making a distinction between interiors and outdoors. In addition, another purpose of this study prepared with the point of view “the first way to protect the art of the own culture is to understand and, believe in it” is to draw attention to the importance of the protectionism ensuring that our cultural assets are brought to the future. The original section of this study analyses the tiles on four examples that balance the conventional and the contemporary with a point of view in the periods when they were constructed, and the use of tile boards at the M2 metro route stations. An analysis was carried out on the different uses of the tile art as a conventional art in today’s modern architectural structures and, their contributions thereto. Keywords: Ottoman architecture, Tile, Tile techniques, Use of tiles in the modern architecture, 15th century. İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER . i ÖZET. iv ABSTRACT . v TEŞEKKÜR . vi ŞEKİLLER DİZİNİ . vii ÇİZELGELER DİZİNİ . xi SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ . xii 1. GİRİŞ . 1 2. LİTERATÜR ÖZETİ . 4 3. XV. YÜZYILDA OSMANLI YAPILARI MİMARİSİ (1401- 1500) . 11 3. 1. Erken Dönem Osmanlı Yapıları Mimarisi . 11 3. 2. Erken Dönem Osmanlı Yapıları Mimarisi ve Yapı Türleri . 13 3. 2. 1. Yapı topluluğu: külliye . 13 3. 2. 2. Dini yapılar . 15 3. 2. 2. 1. Tarikat yapıları. 15 3. 2. 2. 2. Zaviye ve imaretler . 15 3. 2. 2. 3. Cami . 16 3. 2. 3. Mezar yapıları . 19 3. 2. 4. Eğitim yapıları . 20 3. 2. 4. 1. Sıbyan mekepleri . 20 3. 2. 4. 2. Medreseler . 21 3. 2. 5. Sağlık yapıları . 21 3. 2. 6. Ticaret yapıları . 22 3. 2. 6. 1. Arasta . 22 3. 2. 6. 2. Bedesten . 22 3. 2. 6. 3. Han . 23 3. 2. 7. Konaklama yapıları . 23 3. 2. 7. 1. Kervansaray . 23 3. 2. 8. Suyla ilgili yapılar. 24 3. 2. 8. 1. Çeşme . 24 3. 2. 8. 2. Hamam . 25 3. 2. 8. 3. Köprü . 27 3. 2. 9. Savunma yapıları . 27 3. 2. 10. Konut ve saraylar . 28 3. 3. Erken Dönem Osmanlı Yapıları Mimarisi ve Yapı Türleri Analizi . 29 4. XV. YÜZYILDA OSMANLI YAPILARI MİMARİSİNDE KULLANILAN ÇİNİ TEKNİKLERİ . 30 4. 1. Sırlı Tuğla Tekniği . 32 4. 2. Çini Mozaik Tekniği . 33 4. 2. 1. Kakma çini (mozaik)tekniği . 34 4. 2. 2. Kazıma- taklit çini (mozaik) tekniği . 34 4. 3. Tek Renk Sırlı Düz ve Yaldızlı Çini Tekniği . 34 4. 4. Renkli Sır Tekniği . 35 4. 5. Mavi- Beyaz Sıraltı Çini Tekniği . 37 5. XV. YÜZYILDA ÜRETİLEN ÇİNİ TEKNİKLERİNİN OSMANLI YAPILARI MİMARİSİNDEKİ KULLANIM ALANLARI . 39 5. 1 Çini Kullanımlarının Bursa’daki Yapıları Üzerinden İncelenmesi . 39 5. 1. 1. Yeşil Camii . 39 5. 1. 1. 1. Yeşil Camii’nde çini mozaik tekniği . 40 5. 1. 1. 2. Yeşil Camii’nde tek renk düz ve yaldızlı çini tekniği . 45 5. 1. 1. 3. Yeşil Camii’nde renkli sır tekniği . 50 5. 1. 2. Yeşil Medrese . 59 5. 1. 2. 1. Yeşil Medrese’de sırlı tuğla tekniği . 59 5. 1. 2. 2. Yeşil Medrese’de çini mozaik tekniği . 60 5. 1. 2. 3. Yeşil Medrese’de renkli sır tekniği . 61 5. 1. 3. Yeşil Türbe . 62 5. 1. 3. 1. Yeşil Türbe’de çini mozaik tekniği. 63 5. 1. 3. 2. Yeşil Türbe’de tek renk düz ve yaldızlı çini tekniği . 65 5. 1. 3. 3. Yeşil Türbe’de renkli sır tekniği . 67 5. 1. 3. 4. Yeşil Türbe’de mavi- beyaz sıraltı çini tekniği. 70 5. 1. 4. Muradiye Camii . 71 5. 1. 4. 1. Muradiye Camii’nde çini mozaik tekniği . 71 5. 1. 4. 2. Muradiye Camii’nde tek renk düz ve yaldızlı çini tekniği . 73 5. 1. 4. 3. Muradiye Camii’nde renkli sır tekniği . 76 5. 1. 5. Muradiye Medresesi . 77 5. 1. 5. 1. Muradiye Medresesi’nde tek renk düz ve yaldızlı çini tekniği 78 5. 1. 5. 2. Muradiye Medresesi’nde renkli sır tekniği . 78 5. 1. 6. Selçuk Hatun Camii . 79 5. 1. 6. 1. Selçuk Hatun Camii’nde çini mozaik tekniği . 79 5. 1. 7. Mustafa ve Cem Sultan Türbesi . 80 5. 1. 7. 1. Mustafa ve Cem Sultan Türbesi’nde tek renk düz ve yaldızlı çini tekniği . 81 5. 1. 7. 2. Mustafa ve Cem Sultan Türbesi’nde renkli sır tekniği . 82 5. 2 Çini Kullanımlarının Edirne’deki Yapıları Üzerinden İncelenmesi . 83 5. 2. 1. Gazi Mihal Bey Camii . 83 5. 1. 1. 1. Gazi Mihal Bey Camii’nde çini mozaik tekniği . 84 5. 2. 2. Şah Melek Paşa Camii . 84 5. 2. 2. 1. Şah Melek Paşa Camii’nde çini mozaik tekniği . 85 5. 2. 2. 2. Şah Melek Paşa Camii’de tek renk düz ve yaldızlı çini tekniği 86 5. 2. 2. 3. Şah Melek Paşa Camii’de renkli sır tekniği . 86 5. 2. 3. Beylerbeyi Türbesi. 87 5. 2. 3. 1. Beylerbeyi Türbesi’nde sırlı tuğla tekniği . 88 5. 2. 4. Muradiye Camii . 88 5. 2. 4. 1. Muradiye Camii’de tek renk düz ve yaldızlı çini tekniği . 89 5. 2. 4. 2. Muradiye Camii’de renkli sır tekniği . 89 5. 2. 4. 3. Muradiye Camii’de mavi- beyaz sıraltı çini tekniği . 90 5. 2. 5. Üç Şerefeli Camii . 92 5. 2. 5. 1. Üç Şerefeli Camii’nde mavi- beyaz sıraltı çini tekniği . 92 5. 3 Çini Kullanımlarının İstanbul’daki Yapıları Üzerinden İncelenmesi . 93 5. 3. 1. Fatih Camii . 93 5. 3. 1. 1. Fatih Camii’nde sıraltı tekniği . 93 5. 3. 2. Çinili Köşk . 94 5. 3. 2. 1. Çinili Köşk’te çini mozaik tekniği . 94 5. 3. 2. 2. Çinili Köşk’te tek renk sırlı ve yaldızlı çini tekniği . 102 5. 3. 3. Mahmut Paşa Türbesi . 105 5. 3. 3. 1. Mahmut Paşa Türbesi’nde çini mozaik tekniği . 106 5. 4 XV. Yüzyıl Osmanlı Yapıları Mimarisinde Çini Kullanım Analizi . 107 6. GÜNÜMÜZ ÇAĞDAŞ YAPILARINDA ÇİNİ KULLANIMLARI . 111 6. 1. T. C. Misyon Binaları- Strazburg . 111 6. 2. Burjuman Avm. - Dubai . 121 6. 3. Expo 2000 Türk Pavyonu . 124 6. 4. TTC. London (Turkish Trade Center) . 129 6. 5. İstanbul’daki Metro İstasyonlarında Çini Kullanımı . 131 6. 5. 1. M2 Yenikapı- Hacıosman metro hattı . 132 6. 5. 1. 1. Taksim metro istasyonu . 132 6. 5. 1. 2. Osmanbey metro istasyonu . 134 6. 5. 1. 3. Şişli- Mecdiyeköy metro istasyonu . 134 6. 5. 1. 4. Gayrettepe metro istasyonu. 135 6. 5. 1. 5. Levent metro istasyonu . 135 6. 5. 1. 6. Şişhane metro istasyonu . 136 6. 5. 1. 7. Hacıosman metro istasyonu . 137 7. SONUÇ VE ÖNERİLER . 138 KAYNAKLAR . 144 EKLER . 153 EK A. Tünel (Tarihi Fünikiler Hattı (F2) ) . 153 ÖZGEÇMİŞ . 158
Açıklama
Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Ticaret Üniversitesi -- Kaynakça var.
Anahtar Kelimeler
Çiniler, Dekorasyon ve süsleme, Mimari, Çiniler, İç dekorasyonda, Tiles, Decoration and ornament, Architectural, Tiles in interior decoration, Çiniler_Türkiye, Tiles_Turkey
