Yazar "Kandemir, Halid" seçeneğine göre listele

Listeleniyor 1 - 1 / 1
  • Küçük Resim
    Öğe
    Hakkı Hami (Ulukan) Bey’in birinci TBMM’deki faaliyetleri
    (İstanbul Ticaret Üniversitesi, 2019) Kandemir, Halid; Öke, Mim Kemal Öke
    Bu çalışmanın amacı Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki Sinop Mebusu Hakkı Hami (Ulukan) Bey’in gerek mebus olarak gerek heyet ve komisyonlarda görev alarak Meclis’e sağladığı katkıyı ortaya koymaktır. Bu bağlamda, Birinci Meclis’in işleyişinde ve aldığı kararlarda muhalefet grubundaki Hakkı Hami Bey’in etkisi ve rolü ayrıntılı şekilde incelenmiştir. 23 Nisan 1920 ile 16 Nisan 1923 tarihleri arasındaki Birinci Millet Meclis’inde (BMM) ilk olarak iktidar grubu olan Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu’nda (Birinci Grup) yer alan Hakkı Hami Bey, İkinci Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu’nun (İkinci Grup) kurulmasıyla birlikte istifa ederek muhalif İkinci Grup’ta yer almıştır. Hakkı Hami Bey gerek hukukçu olması gerekse aktif bir siyaset izlediğinden Meclis’te önemli tespitlerde bulunmuştur. Özellikle Koçgiri Ayaklanması’na dair tespitleri bölgeye giden araştırma heyetinde yer almış olması sebebiyle mühimdir. Hakkı Hami Bey Meclis’te yapılan oylamalarda İkinci Grup ile hareket etmekle birlikte konuşmalarında hukukçu sıfatıyla farklı bir bakış açısı sunmuş, sadece iktidara değil grup arkadaşlarına da eleştiriler getirmiştir. Başkumandanlık Kanunu tartışılırken İkinci Grup’un kurucularından Salahattin (Köseoğlu) Bey’in TBMM Reisi Mustafa Kemal Paşa’ya “Başkumandan Vekili” denilmesi görüşünü gereksiz bulmuş ve bunu bir isim meselesi olarak görmüştür. Meclis’in bütün yetkilerini üzerinde taşıyan Mustafa Kemal Paşa’nın zaten bu yetkiye sahip olması sebebiyle bu yönde bir kanun çıkarmayı gerekli görmemiş, bunun için Meclis’ten ikinci bir yetki almasını lüzumlu bulmamıştır. İstiklal Mahkemeleri bölümünde ise firar eden askerlerle ilgili görüşleri mercek altına alınacaktır. İkinci Grup’tan Karahisar-ı Sahip Mebusu Mehmed Şükrü (Koç) Bey ile aralarında geçen konuşma bu konuda bir göstergedir. Hakkı Hami Bey İstiklal Mahkemeleri'nin görevlerinin açıklandığı üçüncü maddesinin firar eden askerle ilgili a) fıkrasına istinaden, suç hakkındaki incelemede mahkeme, suçun kasten veya mecburiyetten kaynaklaması halinde aynı kararı veremeyeceğinden cezada asgari ve azami sınırlama olduğunu savunmuş ve bu yetkiye bütün mahkemeler sahip olduğundan a) fıkrasının kaldırılmasını istemiştir. Mehmed Şükrü (Koç) Bey ise Hakkı Hami Bey’in fıkrayı tam anlamadığını, fıkranın askerin lehine olduğunu ve hapishanelerde asker kaçakları beslememek için firarların derecesine göre cezalandırarak tekrar birliklerine gönderilmeleri için konduğunu ileri sürmesi üzerine Hakkı Hami Bey anlatılanların suçu hafifleten sebepler için uygulanacağını, suçu ağırlaştıran sebepler olması halinde ne şekilde hareket edileceğinin açıklanmasını isteyerek hukukun üstünlüğü ilkesiyle hareket eden bir mebus örneği oluşturmuştur.