Ülgen, Beliz ÜlgenAcarol, Çağrı2020-07-222020-07-222019http://katalog.ticaret.edu.tr/e-kaynak/tez/82262.pdfhttps://hdl.handle.net/11467/3317Tez (Doktora) -- İstanbul Ticaret Üniversitesi Kaynakça var.Tüm sektörlerde giderek artan rekabet koşulları ve müşteri taleplerindeki değişiklikler şirketleri yeni arayışlara itmektedir. Bu arayışlar sonucunda müşteri deneyimini en üst seviyelere çıkarabilmek için şirketler, yeni ürün ve hizmetler geliştirmeye, yeni iş modelleri kurgulamaya, süreçlerini tekrardan inceleyip verimlilik ile projelerine kaynak ayırmaya ve farklı sektörlerde de olsa konularında uzman şirketlerle işbirliğine gitme yollarını denemektedir. Bütün stratejilerin doğru biri şekilde kurgulanıp uygulanabilmesi örgüt içerisindeki çalışanların bireysel yenilikçilik özelliklerine bağlıdır. Bu çalışma ile örgüt içerisindeki birey merkeze alınarak, kişilik özellikleri ve örgütsel faaliyetlere yönelik algılarının yenilikçilik davranışı ile ilişkisi incelenmiştir. Bu kapsamda bireyin A tipi kişilik özelliği ile bireysel yenilikçiliği arasındaki ilişkide psikolojik güçlendirme ve örgütsel adalet algılarının etkilerine bakılmıştır. Araştırma Türkiye’nin gelişimi için en kritik sektörlerden biri olan Bilgi ve İletişim Teknolojileri sektöründe yapılmıştır. İstanbul’da 355 beyaz yakalı çalışan ile yapılan araştırma sonucunda, A tipi kişilik özelliğinin bireysel yenilikçilik üzerinde pozitif direkt etkisi olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca bu pozitif ilişkide psikolojik güçlendirme aracı rol oynamaktadır. Örgütsel adaletin düzenleyici rolüne ilişkin kanıt bulunamamıştır. Yapılan analizler çerçevesinde A tipi kişilik özelliğine sahip bireylerin B tipine göre bireysel yenilikçiliklerinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. A ve B tipi kişilere yönelik yapılan incelemelerde ise, A tipi kişilerin bireysel yenilikçilik puanlarının daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.In today’s business prospect there is an intense competition and increasing customer expectations that necessitate organizations to be more innovative. In that sense companies seek for different solutions to gain competitive advantages like; new service and proguct innovations, develop new business models, adapt new hype technologies, create business partnerships and event co create with customers. The main source of these efforts are people and their individual innovativeness capabilities are crucial. The aim of this study is to observe the effects of Type A personality trait on employees’ individual innovativeness and to investigate the mediating effect of psychological empowerment and the moderating role of organizational justice. The sample of the research consists of 355 white collar participants working in ICT sector in Turkey. Findings of the research demonstrate that the employees are mostly in two categories which had an exactly the same score; Early Adaptors and Early Majority category. Type A personality, psychological empowerment and organizational justice have positive relations with Individual Innovativeness. In Type A personality trait’s relationship with individual innovativeness, psychological empowerment had mediating effect whereas there was no evidence of organizational justice having moderator effect in the same relationship. When Type A and Type B group are compared, Type A had a more positive relationship with individual innovativeness.İÇİNDEKİLER ÖZET ... İV ABSTRACT ... V ÖNSÖZ ... Vİ TABLOLAR LİSTESİ ... Vİ ŞEKİLLER LİSTESİ ... Vİİ GİRİŞ ... 1 1. YENİLİKÇİLİK ... 4 1.1. Yenilikçilik Tanım ... 4 1.2. Yenilikçiliğin Önemi ve Yenilikçilik ile İlişkili Kavramlar ... 8 1.2.1. Yaratıcılık ... 8 1.2.2. Yenilikçilik İklimi ... 9 1.2.3. Teknoloji ve ARGE ... 10 1.2.4. Öz yeterlilik ve Motivasyon ... 11 1.2.5. Yenilikçi Liderlik ... 12 1.2.6. Girişimcilik ve İç girişimcilik ... 13 1.3. Yenilikçilik Süreci ... 14 1.3.1. Geleneksel Yaklaşımlar ... 16 1.3.2. Çevik (Agile) Yaklaşım ... 17 1.4. Bireysel Yenilikçilik ... 18 1.5. Yenilikçi Bireylerin Özellikleri ... 20 1.6. Yenilikçilik Boyutları ... 22 1.6.1. Değişime Direnç ... 22 1.6.2. Fikir Önderliği ... 24 1.6.3. Deneyime Açıklık ... 25 1.6.4. Risk Alma ... 26 1.7. Bireylerin Yeniliği Benimseme Düzeylerine göre Sınıflandırılması ... 27 1.7.1. Yenilikçiler (Innovators) ... 29 1.7.2. Öncüler (Early Adapters) ... 29 1.7.3. Sorgulayıcılar (Early Majority) ... 30 ii 1.7.4. Kuşkucular (Late Majority) ... 30 1.7.5. Gelenekçiler (Laggards) ... 31 1.8. Yenilikçilik Türleri ... 32 1.9. Bireysel Yenilikçilik Önündeki Engeller ... 33 1.10. Örgütte Bireysel Yenilikçiliği Destekleyen Unsurlar ... 34 2. A TİPİ KİŞİLİK ... 37 2.1. Kişilik Kavramı ... 37 2.2. Kişilik Tanım ... 38 2.3. Kişilik Unsurları ... 40 2.4. Kişiliği Etkileyen Unsurlar ... 41 2.5. Kişilik Kuramları ... 42 2.5.1. Sigmund Freud’un Kişilik Kuramı ... 42 2.5.2. Carl Gustav Jung’un Kişilik Kuramı ... 44 2.5.3. Alfred Adler’in Kişilik Kuramı ... 44 2.5.4. Eysenck’in Kişilik Kuramı ... 45 2.5.5. Karen Horney’in Kişilik Kuramı ... 45 2.5.6. Eric Berne’nin Kişilik Kuramı ... 46 2.5.7. Otto Rank’ın Tipoloji Kuramı ... 46 2.6. Kişilik Tipleri ... 47 2.6.1. Jung’un Kişilik Tipleri ... 47 2.6.2. Freud’un Kişilik Tipleri ... 49 2.6.3. Eysenck’in Kişilik Tipleri ... 50 2.6.4. Adler’in Kişilik Tipleri ... 52 2.6.5. Kretschmer’in Kişilik Tipleri ... 52 2.6.6. Eric Fromm’un Tipoloji Kuramı ... 53 2.7. A Tipi Kişilik ... 53 2.7.1. A Tipi Kişilik Tanımı ... 54 2.7.2. A Tipi Kişilik Özellikleri ... 54 2.7.3. B Tipi Kişilik Özellikleri ... 59 2.7.4. A Tipi kişilik ve İlişkili Kavramlar ... 62 2.7.4.1. A Tipi ve Stres ... 62 2.7.4.2. A Tipi Kişilik ve İş Tatmini ... 63 2.7.4.3. A Tipi Kişilik ve İş Hayatındaki Konumu ... 64 3. PSİKOLOJİK GÜÇLENDİRME ... 67 3.1. Güçlendirme ... 67 3.2. Güçlendirme Kavramı Tarihsel Gelişimi ... 69 3.3. Güçlendirme Kavramına Yönelik Yaklaşımlar ... 72 3.4. Sosyo-Yapısal Güçlendirme ... 73 3.5. Psikolojik Güçlendirme ... 75 3.5.1. Psikolojik Güçlendirme Süreci ve Öncülleri ... 79 3.5.1.1. Conger ve Kanungo Modeli ... 79 3.5.1.2. Thomas ve Velthouse Modeli ... 81 3.5.1.3. Spreitzer Modeli ... 82 3.5.1.4. Robbins Modeli ... 83 3.5.2. Psikolojik Güçlendirme Boyutları ... 85 3.5.2.1. Anlam ... 85 3.5.2.2. Yeterlilik ... 86 3.5.2.3. Özerklik ... 87 3.5.2.4. Etki ... 88 3.5.3. Psikolojik Güçlendirme ve İlişkili Olduğu Kavramlar ... 89 3.5.3.1. Psikolojik Güçlendirme ve Motivasyon ... 89 3.5.3.2. Psikolojik Güçlendirme ve Yenilikçilik ... 90 3.5.3.3. Psikolojik Güçlendirme ve Güven ... 92 3.5.3.4. Psikolojik Güçlendirme ve Kişilik Özellikleri ... 93 3.5.3.5. Psikolojik Güçlendirme ve İş tatmini ... 94 3.5.3.6. Psikolojik Güçlendirme ve İş performansı ... 95 4. ÖRGÜTSEL ADALET ... 97 4.1. Örgütsel Adalet Kavramı ... 97 4.2. Örgütsel Adalet Tarihsel Yaklaşım ... 99 4.3. Örgütsel Adalet Boyutları ... 103 4.3.1. Dağıtım Adaleti ... 103 4.3.2. İşlem Adaleti ... 106 4.3.3. Etkileşim Adaleti ... 107 4.4. Örgütsel Adalet Teorileri ... 110 4.4.1. Reaktif İçerik Teorileri ... 111 4.4.2. Proaktif İçerik Teorileri ... 113 4.4.3. Reaktif Süreç Teorileri ... 114 4.4.4. Proaktif Süreç Teorileri ... 114 4.5. Örgütsel Adaleti Açıklayıcı Modeller ve Adalet Teorisi ... 115 4.6. Örgütsel Adalet Süreci ... 116 4.7. Örgütsel Adalet ve İlişkili Olduğu Kavramlar ... 118 4.7.1. Örgütsel Adalet ve İş Tatmini İlişkisi ... 118 4.7.2. Örgütsel Adalet, Örgütsel Bağlılık, Vatandaşlık ve Güven ile İlişkisi ... 119 4.7.3. Örgütsel Adalet ve Performans Uygulamaları İlişkisi ... 120 i4.7.4. Örgütsel Adalet ve Kişilik Özellikleri İlişkisi ... 121 4.7.5. Örgütsel Adalet ve Motivasyon İlişkisi ... 122 4.7.6. Örgütsel Adalet ve Psikolojik Güçlendirme İlişkisi ... 123 4.7.7. Örgütsel Adalet ve Yenilikçilik İlişkisi ... 124 5. A TİPİ KİŞİLİK ÖZELLİĞİNİN BİREYSEL YENİLİKÇİLİK ÜZERİNDEKİ ETKİSİNDE PSİKOLOJİK GÜÇLENDİRMENİN ARACI, ÖRGÜTSEL ADALETİN DÜZENLEYİCİ ROLÜ: BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ SEKTÖRÜNDE FAALİYET GÖSTEREN İŞLETMELERDEKİ ÇALIŞANLAR ÜZERİNE BİR ALAN ARAŞTIRMASI ... 125 5.1. Araştırmanın Amacı ... 125 5.2. Araştırmanın Yöntemi ... 126 5.3. Evren ve Örneklem ... 126 5.4. Araştırmanın Modeli ve Hipotezleri ... 128 5.5. Araştırmada Kullanılan Ölçekler ... 129 5.5.1. Bireysel Yenilikçilik Ölçeği ... 129 5.5.2. Örgütsel Adalet Ölçeği ... 131 5.5.3. Psikolojik Güçlendirme Ölçeği ... 133 5.5.4. A-B Tipi Kişilik Özelliği Ölçeği ... 134 5.6. Araştırmanın Kavramlarıyla ilgili Yerli ve Yabancı Literatürde Yer alan Araştırma Örnekleri 135 5.6.1. Yerli Literatürde Yer alan Araştırma Örnekleri ... 135 5.6.2. Yabancı Literatürde Yer alan Araştırma Örnekleri ... 137 5.7. Verilerin Analizi ... 140 5.8. Bulgular ... 140 5.8.1. Anket Sorularının Güvenirlik Analizi ... 140 5.8.2. Bireysel Yenilikçilik Ölçeği Güvenilirlik Analizi ... 141 5.8.3. Örgütsel Adalet Ölçeği Güvenilirlik Analizi ... 142 5.8.4. Psikolojik Güçlendirme Ölçeği Güvenilirlik Analizi ... 144 5.8.5. A ve B Tipi Kişilik Ölçeği Güvenilirlik Analizi ... 145 5.9. Demografik Bulgular ... 146 5.10. Anket Sonuçlarının Frekans Dağılımları ... 148 5.10.1. Bireysel Yenilikçilik Ölçeğine İlişkin Dağılımlar ... 148 5.10.2. Örgütsel Adalet Ölçeğine İlişkin Dağılımlar ... 154 5.10.3. Psikolojik Güçlendirme Ölçeğine İlişkin Dağılımlar ... 159 5.10.4. A-B Tipi Kişilik Ölçeğine İlişkin Dağılımlar ... 163 5.11. Korelasyon Analizleri ... 169 5.12. Ölçme Modeli ... 172 5.13. Modelin Anlamlılık Testleri ... 173 5.14. Tanımlayıcı İstatistikler ... 175 5.15. Yapısal Model ... 178 5.15.1. Psikolojik Güçlendirmenin Aracı Etkisi ... 179 5.15.2. Modelin Anlamlılık Testleri ... 180 5.15.3. Etki Analizleri ... 180 5.15.4. Doğrudan Etki ... 181 5.15.5. Aracı Etki ... 182 5.16. Örgütsel Adalet Algısının Düzenleyici Rolü ... 183 5.16.1. Model Geçerliliği ... 184 5.16.2. Analiz Sonucu ... 185 5.17. Anova Analizleri ... 185 6. BULGULARIN DEĞERLENDİRMESİ ... 186 7. SONUÇ VE ÖNERİLER ... 194trinfo:eu-repo/semantics/openAccessBireysel yenilikçilikA tipi kişilikpsikolojik güçlendirmeörgütsel adaletbilgi ve iletişim teknolojileriIndividual innovativenesstype A personalitypsychological empowerment, organizational justiceinformation and communication technologyIndustrial organizationEndüstriyel organizasyonOrganizationOrganizasyonValuesDeğerlerEmployee motivationİşçi güdülemesiOrganizational justiceÖrgütsel adaletHD 6971.3/A23Doctoral Thesis1225585567